1- دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد 2- استاد گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول) ، mostafa@um.ac.ir 3- دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد 4- استادیار گروه اقتصاد دانشگاه قم
چکیده: (173 مشاهده)
هرچند فرآیند تجمیع و تخصیص وجوه در طول تاریخ در جوامع مختلف وجود داشته است، اما در دوره مدرن با اختراع پول‌های اعتباری و ایجاد مفهوم جدیدی به نام سرمایه در بستر نظام سرمایهداری، ساختار متناسب با آن یعنی بانک نیز برای ایجاد و خلق اعتبار و انجام فرآیند تجمیع و تخصیص سرمایه به وجود آمد. اندیشمندان اسلامی نسبت به این مسئله مستحدثه نظرات مختلف و گاهی متضادی را بیان کرده‌اند. شهید محمدباقر صدر از اولین نظریه‌پردازان اسلامی بود که به شکل ساختارمندی به این مسئله ورود پیدا کرد، ایشان با پذیرش ضرورت بانک در جامعه اسلامی به ارائه دو الگوی متفاوت در حوزه بانکداری پرداخته است: 1-الگوی بانکداری غیر ربوی که در یک نظام اجتماعی غیردینی فعالیت می‌کند و 2-الگوی بانکداری اسلامی که در بستر یک نظام اجتماعی اسلامی و به‌عنوان بخشی از آن نظام فعالیت می‌کند. با وجود اهمیت بانکداری اسلامی در منظومه فکری شهید صدر کمتر پژوهشی به آن پرداخته است. در این مقاله، با رویکرد کیفی و با استفاده روش فراترکیب مبتنی بر الگوی هفت مرحلهای سندلوسکی و باروسو به تبیین الگوی حکمرانی بانکداری بر اساس دیدگاه شهید صدر پرداخته شده است. برای این کار ابتدا ساختار حکمرانی به‌طور کلی طرح و سپس الگوی حکمرانی برای بانکداری اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های شهید صدر احصاء گردید. جامعه پژوهش حاضر کلیه آثار مکتوب شهید صدر مرتبط با حوزههای اقتصادی و بانکداری است که تعداد 92 مقاله و پژوهش را شامل میشود که پس از گزینش محتوایی و موضوعی 39 مقاله از آنها برگزیده و تحلیل گردید. یافته‌های مطالعه منجر به شناسایی الگوی حکمرانی بانکداری اسلامی در 4 حیطهی کلی قواعد (شامل 6 مقوله اصلیِ قاعده مالکیت چندگانه، قاعده آزادی اقتصادی در قلمرو محدود، قاعده عدالت اجتماعی، قاعده منطقه الفراغ، قاعده تحریم کنز و قاعده دستمزد)، قوانین (شامل 4 مقوله اصلیِ تضمین ارزش واقعی در قرض، ممنوعیت بانکداری خصوصی و حکمرانی واحد دولتی در بانکداری، ممنوعیت ربا و دریافت مالیات از داراییها انباشته و ضبط آن بعد از فرصت قانونی)، نظام انگیزشی و ساختار ارائه خدمات عمومی بانکداری اسلامی بوده است.
tabatabaee ghomsheh S A, salimifar M, ebrahimi salari T, saeedi A. Islamic banking governance model based on the thoughts of Shahid Sadr. mieaoi 2026; 14 (50) : 3 URL: http://mieaoi.ir/article-1-1576-fa.html
طباطبایی قمشه سید امین، سلیمی‌فر مصطفی، ابراهیمی سالاری تقی، سعیدی علی. الگوی حکمرانی بانکداری اسلامی مبتنی بر اندیشه‌های شهید صدر (ره). نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامي. 1404; 14 (50) :57-84
