جهان اسلام امروز با یک مبارزه مهم و اساسی مواجه شده است. مبارزه برای بازسازی اقتصاد خود به نحوی که با نقش جهانی در زمینههای ایدئولوژیکی، سیاسی و اقتصادی متناسب باشد. سوال اینست که چگونه میتوان به این مهم دست یافت؟
آیا توسعه اقتصادی با تفکر رسیدن به کشورهای صنعتی غرب، سرمایهداری یا سوسیالیستی
(و بر حسب تمایل و همدردی به هریک) با وابستگی اقتصادی سیاسی میتواند جوابگو باشد؟ و یا اینکه به یک بازسازی کامل اجتماعی اقتصادی به کمک یک مدل اساساً متفاوت، با مجموعه فرضیات، اهداف و مسیر رشد مخصوص بخود (چیزی منحصر به فرد و با ارزشهای مشخص شده) نیازمند است؟ ما بزودی درخواهیم یافت که آیا این سوال اساسی در جهان اسلام روشن شده است یا خیر؟
بهرحال از عنوان پیشنهادی ما روشن است که ایدئولوژی رسیدن به غرب مقصود اصلی بحث ما نیست . درعوض قصد ما درک و تشخیص ماهیت و خصوصیت توسعه اقتصادی در یک چارچوب اسلامی میباشد. لذا این موضوع از جهات مختلف میتواند مورد بررسی قرار گیرد. چه بسا ممکن است کسی در پی کشف ماهیت و روند توسعه اقتصادی آنچنانکه در یک جامعه واقعی اسلامی
(و یا اینکه حداقل بیک حد تقریبی از اصل قانونی آن رسیده باشد) بروز میکند باشد. این روش از جنبههایی با ارزش است اما مناسبت فوریت آن با شرایط جهان اسلام تا اندازهای محدود میباشد. امروزه نیاز به تشخیص یک روش ایدهآل اسلامی توسعه اقتصادی برای اندازهگیری فاصله بین این ایدهال و واقعیت امروز جهان اسلام، و فرموله کردن استراتژیهای مناسب، برای پیگیری تلاشهای توسعه و تکاملی به نحوی که یک چارچوب اسلامی زندگی درنهایت نتیجه شود مناسبتر و مبرمتر به نظر میرسد. برای اقتصاددان و برنامهریز مسلمان یک چنین فرمولبندی مساله بسیار مناسب است . بسیار ساده اندیشی است که فکر کنیم جواب های این مساله تا به حال پیدا شده یا در یک یا چند مقاله و یا حتی در یک یا چند کنفرانس میشود آنرا پیدا کرد . فقط از طریق پژوهش مداوم بوسیله تیمی از اقتصاددانان با جریان بیوقفه تفکر اصیل و بکر، و از همه بیشتر بوسیله حجم وسیعی از تجربیات عملی ممکن است قادر به کشف یک راه اسلامی برای توسعه اقتصادی باشیم. ما نباید امکان ظهور چندین روش را در داخل یک چارچوب اسلامی رد کنیم بلکه باید آماده بررسی دقیق آنها و حتی تجربه عملیشان( اگر شایسته چنین مرحلهای باشند)باشیم. در اینجا مفید، بنظر میرسد که بین یک اقتصاد اسلامی و یک اقتصاد اسلامگرا تفاوت قائل شویم و امکان چندگونگی روشها و مدلها را (البته با یک هسته مرکزی مستحکم و یکنواخت) بپذیریم. آنچه در ذیل میآید فقط اندیشههای یک فرد در مسئله مورد بحث ماست و در اینجا بعنوان یک
فرمولبندی آزمایشی مقدماتی به جهت بدست آوردن یک پایه و اساس برای بحث و پیگیری بیشتر عرضه شده است. |
