1- دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه مفید 2- کارشناس پژوهشکده پولی و بانکی (نویسنده مسئول)
چکیده: (7982 مشاهده)
قاعده استیمان از قواعد فقهی باب معاملات است. فحوای قاعده استیمان در رابطه با عدمضمان سخن میگوید. این قاعده دارای آثار مشخصی بر روی معاملات است و ضوابطی را مقرر مینماید که عدمرعایت آن مشروعیت قرارداد را مخدوش مینماید. سؤال اصلی مقاله این است که کاربرد و مصادیق این قاعده در قراردادهای بانکی چیست؟ روش تحقیق در این مقاله روش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر منابع فقه امامیه بوده و بهدنبال بررسی این فرضیه است که مصادیقی از قاعده استیمان در قراردادهای بانکی وجود دارد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که مطابق قاعده استیمان، در قراردادهای بانکی که جنبه امانی داشته، مشتریان نسبت به اتلاف تسهیلات در فرض عدمتعدی و تفریط ضامن نیستند مگر این که ضمان را با پذیرش شرطی بر عهده گرفته باشند. درواقع پس از تغییر ید امانی به ید ضمانی، گیرنده تسهیلات مسئول هر گونه نقص یا عیب احتمالی است حتی اگر بر اثر حوادث قهری ایجاد شده باشد. مطالعه موردی برخی از قراردادهای بانکی مانند مشارکت مدنی، مضاربه و مرابحه که از جنس عقود امانی هستند، نشان میدهد اگرچه اثر و کارکرد قاعده استیمان در این عقود پذیرفته شده لکن با استفاده از ظرفیت شرط ضمن عقد، ید امانی گیرنده تسهیلات به ید ضمانی تبدیل شده است. برهمین اساس مشتریان نظام بانکی که مطابق قاعده استیمان از ید امانی برخوردار بودند و امین محسوب میشدند، مکلف به جبران خسارات احتمالی حتی در فرض عدمتعدی و تفریط هستند. همین مسأله یعنی ضامن قرارد دادن فرد امین از نگاه برخی از فقها با مقتضا و کارکرد اصلی برخی عقود همچون قرارداد مضاربه منافات دارد.
Nazarpour M, mollakarimi F. Investigation of Trustee Rule and its Applications in Banking Contracts. mieaoi 2020; 9 (30) :25-47 URL: http://mieaoi.ir/article-1-928-fa.html
نظرپور محمدنقی، ملاکریمی فرشته. بررسی قاعده استیمان و کاربردهای آن در قراردادهای بانکی. نشریه اقتصاد و بانکداری اسلامي. 1399; 9 (30) :25-47